خواردنی خۆراکی پێویستە بۆ منداڵان

دکتۆر عیماد چامی: پزیشکی گشتی منداڵان، پزیشکی منداڵانی تازە لەدایکبوو، نەخۆشخانەی گشتی ساهیل- هارێت هریک-لوبنان

هاوسەنگی دروستی وزە و خۆراک بۆ منداڵان گرنگە بۆ پشتگیریکردنی گەشەی خێرا و گەشەی مێشک و پێگەیشتنی سیستەمی بەرگری. گۆڕانکارییە ڕەفتاری و فیزیۆلۆجییەکان و هەروەها بەرزبوونەوەی ئاستی چالاکی جەستەیی منداڵانی ساوا پێویستیان بە وزەی پێویست هەیە وەک ژەمی زۆر پێویست و کەمتر پێویست.

Macronutrients (چەوری- پڕۆتین- کاربۆهیدرات):

پێویستییەکانی بەکارهێنانی چەوری ۳۰-٤٠٪ی کۆی وزەیە. ترشە چەورییەکان (ئەلفا-لینۆلیک و ترشی لینۆلیک) سەرچاوەی پەسەندکراوی چەورین. ئۆمیگا ۳ و ئۆمیگا ٦ ( چەوریDHA، ALA، EPA )ڕۆڵێکی گرنگ دەبینن لە گەشەکردنی مێشک و چاو و هەڵمژینی ڤیتامینەکانی چەوری تواوە. ٢،٣

بەکارهێنانی پڕۆتین پێویستی بە ۵-۲۰٪ی وزەی گشتی هەیە. پڕۆتین یارمەتی گەشەی ئاسایی ماسولکەکان و ئێسکەکانی منداڵان دەدات. ڕۆژانە ۱.۱ گرام پڕۆتین بۆ هەر کیلۆگرامێک لە کێشی لەش دڵنیا دەکاتەوە لە باشترین گەشەکردن. ٤

کاربۆهیدرات بە شێوەیەکی سەرەکی وەک سەرچاوەیەکی وزەی ڕاستەوخۆ کار دەکات بۆ چالاکییەکانی ڕۆژانەی منداڵەکە. ڕۆژانە ١٣٠گرام بەسە بۆ دابینکردنی پێداویستیەکانی گلوکۆز٥

مایکرۆخۆراکییەکان(Micronutrients) : ڤیتامینەکان( A، D، E، K، C، B ) و کانزاکان وەک (کالسیۆم، مس، فلۆر،ایۆد، ئاسن، سێلینیۆم و زینک) زۆر گرنگن. هەروەها ڕیشاڵ لەوانە پرێبایۆتیک گرنگە بۆ تەندروستی منداڵ، چونکە ۷۰٪ی بەرگری لە ڕیخۆڵەدایە. ڤیتامین D (600 IU) و کالسیۆم (700mg ) پێویستە لە ئاستی ڕۆژانەدا. کەمی ئاسن لە منداڵاندا کاریگەری لەسەر گەشەی دەمار هەیە. ئەو منداڵانەی تەمەنیان لە نێوان یەک بۆ سێ ساڵدایە پێویستە ڕۆژانە ۷ میلیگرام بخۆن. ٦،٧

پرێبایۆتیکەکان لەوانە فرۆکتۆ-ئۆلیگۆساکارید (FOSs) و گالاکتۆ-ئۆلیگۆساکارید (GOSs) بڵاوبوونەوەی جۆرەکانی Bifidobacterium و Lactobacillus لە ڕیخۆڵەدا زیاد دەکەن. شیری دایک باشترین تێکەڵەی GOS\ FOS هەیە.

لە حاڵەتێکدا کە ناتوانیت شیری دایک بدەیت، پزیشکەکەت ڕەچەتەی ڕێکخستنێکی بەهێزکراوت بۆ دەنووسێت کە پێکدێت لە (GOS\ FOS). ڕێژەی ١:٩ GOS\ FOS ڕۆڵێکی گرنگی هەیە لە بنیاتنانی بەرگری منداڵ و ڕێگریکردن لە هەستیاری٨،٩

پێویستە منداڵان خواردنی چوار گروپی سەرەکی بخۆن:

• ١. خواردنی نیشاستە (نان و دانەوێڵە)
• ٢. میوە و سەوزە
• ٣. گۆشت، ماسی، هێلکە و گەنم.
• ٤. شیر و بەرهەمە شیرەمەنییەکان.

شیر
منداڵانی ساوا پێویستیان بە شیری کەمتر هەیە بە بەراورد لەگەڵ پێداویستییەکانیان لە ساڵی یەکەمی ژیانیاندا – نزیکەی ٥٠٠ ملم لە ڕۆژێکدا. پێویستە شیر و خواردنەوەکانی تر بە کوپێک بدرێت،

هاوکێشەکانی تر کالسیۆم و ئاسن و نیوکلیۆتایدی تێدایە کە بە شێوەیەکی سروشتی لە شیری دایکدا دەدۆزرێنەوە، هەروەها پریبایۆتیک بۆ پشتگیریکردنی سیستەمی بەرگری. هەروەها ترشە چەورییە سەرەکییەکانی DHA و ARA لەخۆ دەگرێت، هاوشێوەی شیری دایک کە پشتگیری گەشەی مێشک و چاو دەکات.

بۆیە شیری منداڵی ساوا ڕێگایەکی باشە بۆ پڕکردنەوەی بۆشایی خۆراک بۆ منداڵە بەتەمەنەکان کە دەست دەکەن بە خواردنی خۆراکی ساوا و ڕەقەکانی تر بەڵام هێشتا پێویستیان بە چەوری پێویست و ئاسن و پرێبایۆتیک و چەندین خۆراکی تر کە کۆتایی دێت بە هەڵبژاردنی خۆراکی گواستنەوەی تەواو و تەندروست.

ئەپتامیل نووسەری ئەم وتارە نییە، چونکە لەلایەن دکتۆر ئیمام چامی نووسراوە کە خاوەنی ناوەڕۆکەکەیە.

سەرچاوەکان:

1. Prado EL, Dewey KG. Nutrition and brain development in early life. Nutr Rev. 2014;72(4):267–284
2. Carlson SE, Colombo J. Docosahexaenoic Acid and Arachidonic Acid Nutrition in Early Development. Adv Pediatr 2016; 63:453.
Lauritzen L, Brambilla P, Mazzocchi A, et al. DHA Effects in Brain Development and Function. Nutrients 2016; 8.Michaelsen KF, Greer FR. Protein needs early in life and long-term health. Am J Clin Nutr. 2014;99(3):718S–722S.
3. Institute of Medicine of the National Academies. Dietary Reference Intakes (DRIs): For Energy, Carbohydrate, Fiber, Fat, Fatty Acids, Cholesterol, Protein and Amino Acids, The National Academies Press, Washington, DC 2005
4. Wagner CL, Greer FR; American Academy of Pediatrics Section on Breastfeeding; American Academy of Pediatrics Committee on Nutrition. Prevention of rickets and vitamin D deficiency in infants, children, and adolescents [published correction appears in Pediatrics. 2009;123(1):197]. Pediatrics. 2008;122(5):1142–1152.
5. McDonagh MS, Blazina I, Dana T, Cantor A, Bougatsos C. Screening and routine supplementation for iron deficiency anemia: a systematic review. Pediatrics. 2015;135(4):723–733 2014;99(3):718S–722S.
6. Van Hoffen E, Ruiter B, Faber J, M’Rabet L, Knol EF, Stahl B, Arslanoglu S, Moro G, Boehm G, Garssen J. A specific mixture of short-chain galacto-oligosaccharides and long-chain fructo-oligosaccharides induces a beneficial immunoglobulin profile in infants at high risk for allergy. Allergy. 2009 Mar;64(3):484-7.
7. Hatakka K, Savilahti E, Ponka A, et al Effect of long term consumption of probiotic milk on infections in children attending day care centres: double blind, randomised trial. BMJ. 2001;322(729
8. U.S. Department of Health and Human Services and U.S. Department of Agriculture. Dietary guidelines for Americans 2015–2020. Eighth edition.
9. Young Child Formula: A Position Paper by the ESPGHAN Committee on Nutrition
Hojsak, Iva∗; Bronsky, Jiri†; Campoy, Cristina‡; Domellöf, Magnus§; Embleton, Nicholas||; Fidler Mis, Nataša¶; Hulst, Jessie#; Indrio, Flavia∗∗; Lapillonne, Alexandre††; Mølgaard, Christian‡‡; Vora, Rakesh§§; Fewtrell, Mary||||; ESPGHAN Committee on Nutritio. Journal of Pediatric Gastroenterology and Nutrition: January 2018 – Volume 66 – Issue 1 – p 177-185