خۆراکی تەندروست بۆ منداڵان

دکتۆر ڕیما خینکارلی
: پزیشکی گشتی منداڵان، نەخۆشییە هەوکردنەکانی منداڵان، نەخۆشخانەی زانکۆی ڕافیک حەریری، بەیروت، لوبنان

خۆراکی باش لە ماوەی ساڵانی پێش قوتابخانە و قوتابخانەدا پێویستە بۆ گەشەکردنی منداڵان و فێربوون و دابینکردنی وزە بۆ ئەوەی چالاک بمێننەوە. ئەم منداڵانە ڕاهێنانی توانای خۆراکی خۆیان دەکەن، لەگەڵ ڕژانی بەردەوام، و زۆرجار پشت بە بەکارهێنانی پەنجەکانیان دەبەستن. هەندێک جار دەتوانن خواردنی جۆراوجۆر تاقی بکەنەوە و هەندێک جۆری خۆراک ڕەت بکەنەوە و وا دەردەکەوێت کە حەزیان لە خواردن نییە. زۆربەی منداڵان رۆژانە ٤ بۆ ٦ جار نان دەخۆن. خواردنە سووکەکان بەشدارن لە کۆی خۆراکی ڕۆژانە، و پێویستە بەلایەنی کەمەوە ۹۰-۱۲۰ خولەک پێش ژەمەکان پێشکەش بکرێت. ئامادەکردنی خواردنی ئاسایی و خواردنە سووکەکەان کاتی پێویست دەدات بە منداڵان بۆ خواردن.

پێویستە ئاگاداری ئەو خواردنانە بین کە دەبنە هۆی خنکان. خواردن لە کاتی پیاسەکردن یان ڕاکردن پێویستە ئەنجام نەدرێت. لەگەڵ ئەوەشدا، چالاکی جەستەیی بەردەوام بە درێژایی تەمەنی منداڵی گرنگە بۆ پاراستنی جەستەیەکی تەندروست، باشترکردنی تەندروستی دەروونی و ڕێگریکردن لە قەڵەوی. هەمیشە چاودێری منداڵەکەت بکە کاتێک نان دەخوات. با لە کەشێکی ئارامدا خواردنەکانیان بخۆن.

دەفری پلاسیتیکیان بدەری کە نەشکێن و لای تری هەبێت بۆ دابەشکردنی خواردنەکانین. بەکارهێنانی کوپی قەبارەی منداڵ، چەتاڵ و کەوچک بۆ ئەوەی منداڵەکان بە ئاسانی نانی پێ بخۆن. تەنانەت دەتوانیت کاتێکی خۆشیان پێ بدەیت بە بەشداریکردنیان لە دروستکردنی خواردن و دانانی مێزەکە. قۆناغی گەشەکردنی منداڵەکەت بەکاربهێنە بۆ دیاریکردنی چاوەڕوانییەکان بۆ ڕێکخستن و ڕەفتارەکانیان، بەڵام بە سنووردارکردنی هەڵسوکەوتی نەگونجاو.

هەموو ساڵێک یەک کەوچک خواردن بۆ منداڵانی پێش قوتابخانە پێشکەش دەکرێت. بە لایەنی کەمەوە یەک ژەم پێشکەش بکە کە دەزانیت منداڵەکەت دەیخوات، بەڵام لەگەڵ هەمیشە بە دڵی حەزەکانیان مەڕۆ. هەمیشە هەڵبژاردنی جیاواز پێشکەش بکە، شێوەی نوێ، ڕەنگی نوێ، و تامی خواردن سەرنجڕاکێش دەکات.

پێویستە نەریتەکانی خۆراکی منداڵەکە بەم شێوە بێت: دانەوێڵە (لایەنی کەم ٦ ژەم) ، سەوزە و میوە (لایەنی کەم ٥ ژەم) ، شیر (لایەنی کەم ٣ ژەم) ، گۆشت (لایەنی کەم ۲ ژەم) و چەوری (۳-٤ ژەم). پێویستە خواردنەوەی شەربەتی میوە سنووردار بێت بۆ ۱۲٥-۲۰۰ ملم لە ڕۆژێکدا بۆ منداڵانی تەمەن ۳-٦ ساڵ.

خواردنی شیرینی (ئەگەر هەیە) لەگەڵ خواردنەکە (کەمتر گرنگە) پێشکەش بکە.

با منداڵان بڕیار بدەن کەی تێر دەبن.

ئەو منداڵانەی کە بەشداری لە وەرزشە چالاکەکاندا دەکەن لەوانەیە پێویستیان بە ڕێکخستنی خواردنەکانیان هەبێت.

ئەو منداڵانەی کە هەندێک حاڵەتی پزیشکییان هەیە لەوانەیە پێویستیان بە ڕێکخستنی زیاتر هەبێت بۆ شێوازی خۆراک و/یان دەرمان.

نیگەرانییە باوەکانی خۆراک لە منداڵاندا ئەمانەن: ڕەتکردنەوەی گۆشت، خواردنەوەی شیری کەم، زۆر خواردنەوەی شیر، ڕەتکردنەوەی خواردنی میوە و سەوزە، خواردنی شیرینی زۆر، خواردنی هەڵبژاردەیی. بۆیە پێویستە دایکان و باوکان چاودێرییان بکەن بۆ ئەوەی لەو کێشەیە ڕزگاریان بێت.

ئەپتامیل نووسەری ئەم وتارە نییە، چونکە لەلایەن دکتۆر ڕیما خینکارلی نووسراوە کە خاوەنی ناوەڕۆکەکەیە.

سەرچاوە:

1. Pediatric Nutrition in clinical care 5th edition, Samour and King’s, Susan Konek, Patricia Becker
2. 01/13/2017.Feeding Your Preschooler – Ages 4 to 5 Years https://my.clevelandclinic.org/health/articles/13420–feeding-your-preschooler—ages-4-to-5-years
3. Diane Horowitz et al, Preschooler Nutrition, https://www.urmc.rochester.edu/encyclopedia/content.aspx?contenttypeid=90&contentid=P0227