ئەو خۆراکانەی دەبێ لە منداڵان دووربخرێتەوە

ئەو خواردنانە چین کە پێویستە لە منداڵان دووربخرێنەوە ؟

خواردنی تەندروست هەموو شتێکی دەربارەی هاوسەنگییە. پێویست ناکات خوێ و شەکر بۆ خۆراکی منداڵەکەت زیاد بکەیت. هەندێک خواردن و خواردنەوە هەیە کە بۆ منداڵەکەت سەلامەت نییە بیخوات و هەندێکی تریان وەک خۆراکی تر تەندروست نین. وەک هەموو خێزانێک، منداڵەکەت پێویستی بە خواردنی جۆراوجۆر هەیە (۱-۲).

ئەمەی خوارەوە چەند جۆرە خۆراک و خواردنەوەیەکە بۆ ئەوەی لە منداڵان دووربکرێنەوە لە چەند نەخۆشییەکی تەندروستی:

خوێ: لەبەر ئەوەی خوێ کاریگەری نەرێنی لەسەر تەندروستی منداڵەکەت هەیە، نابێت زۆر بوخرێ لەلایەن منداڵەکەتەوە. زیادکردنی خوێ، بۆ خواردنی منداڵ یان ئاوی چێشتلێنان، تێگەیشتنێکی هەڵەیە لە ناو دایکان . ئەمەت لەبیر بێت کاتێک خواردن بۆ خێزانەکەت ئامادە دەکەیت ئەگەر پلانت هەیە هەمان خواردن بدەیت بە منداڵەکەت. نموونەی ئەو خۆراکە سوێرانەی کە پێویستە لێیان بەدووربن: بەیکن، سۆسەج، چیپس لەگەڵ خوێی زیادکراو، بیسکویت، کریسپس، خواردنی خراپ.

شەکر: زۆر بەکارهێنانی شەکر لەلایەن منداڵانەوە لەوانەیە ببێتە هۆی ئاڵۆزی تەندروستی وەک قەڵەوی و شەکرە و کلۆری ددان. بە دوورکەوتنەوە لە خواردنەوە و خواردنە شیرینەکان، یارمەتیت دەدات بۆ ڕێگریکردن لەم ئاڵۆزییە تەندروستیانە. نموونەی ئەو خۆراکانەی کە پێویستە خۆیان بەدووربگرن: شەربەتی میوە، شیرینی، ئایس کرێم، کێک.

چەوری تێر: بە شێوەیەکی گشتی منداڵان وەک گەورەکان وەڵام دەدەنەوە بۆ ڕێژەیەکی بەرزتر لە چەوری تێرکراو لەگەڵ زیادبوونی جیاوازی کۆلیسترۆڵی خراپ لە خوێندا. بەکارهێنانی ئەو خۆراکانە سنووردار بکە کە چەوری تێریان زۆرە: کەرە، پەنیر، گۆشتی چەور. پشکنینی ناونیشانی خۆراک دەتوانێت یارمەتیت بدات لە هەڵبژاردنی ئەو خواردنانەی کە چەوری تێریان کەمترە( 3)

هەنگوین: پێش ۱۲ مانگ، بەکارهێنانی هەنگوین لەوانەیە ببێتە هۆی جۆرێکی گەورەی ژەهراویبوونی خۆراک کە پێی دەوترێت بۆتولیزم، کە بەهۆی بەکتریایەک دروست دەبێت کە ژەهر لە ڕیخۆڵەی منداڵاندا بەرهەم دەهێنێت. پێش ئەوەی منداڵەکەت تەمەنی ۱۲ مانگ بێت، هیچ خۆراکێکی پێ مەدە کە هەنگوینی تێدابێت، لەوانە ماست لەگەڵ هەنگوین و دانەوێڵە یان کراکەر لەگەڵ هەنگوین. هەنگوین شەکرێکە، بۆیە خۆ بەدوورگرتن لێی یارمەتیدەر دەبێت بۆ ڕێگریکردن لە کلۆری ددان.

چەرەز و فستقی سوودانی: نابێت چەرەز و فستقی سوودانی بدرێت بە منداڵانی خوار تەمەن پێنج ساڵ، چونکە دەکرێت پێی بخنکێن. دەتوانیت لە تەمەنی شەش مانگییەوە چەرەز و فستقی سوودانی بدەیت بە منداڵەکەت، بە وردکردنیان یان کەرە. ئەگەر مێژووی هەستیاری خواردن یان هەستیاری تر هەیە لە خێزانەکەتدا، قسە لەگەڵ پزیشکەکەت بکە پێش ئەوەی چەرەز و فستقی سوودانی بناسێنیت.

خواردنەوە و خواردنی پاکنەبووەوە: زیان بە منداڵەکەت دەگەیەنێت چونکە لەوانەیە بەکتریایەکی هەبێت کە دەبێتە هۆی سکچوونێکی توند. خۆت بەدووربگرە لەوەی منداڵەکەت خواردنەوە یان خۆراکەکانی وەک ماست، شیر یان پەنیر بخوات. بەڵام ئەم خواردن و خواردنەوانە دەتوانرێت وەک بەشێک لە چێشتلێنان بەکاربهێنرێن چونکە لیستریا بەهۆی چێشتلێنانەوە دەکوژرێت.

شیری مانگا: لەوانەیە مەترسی خوێنبەربوونی ڕیخۆڵە زیاد بکات لە حاڵەتێکدا کە پێش تەمەنی یەک ساڵ ناسراوە. پڕۆتین و کانزای زۆری تێدایە بۆ گورچیلەی منداڵەکەت. ئەو بڕە خۆراکانەی کە منداڵەکەت پێویستی پێیەتی نییە.

ئەگەر منداڵە بچووکەکان فێربن کە حەزیان لە خۆراکی تەندروست هەیە و زوو هەڵبژاردنی خواردنی ژیرانە ئەنجام بدەن، ئەوا ئەگەری ئەوەیان زیاترە بەردەوام بن لە هەڵسوکەوتی خواردنی تەندروست لە تەمەنی پێگەیشتوودا و لە ئەنجامدا ببنە گەورەیەکی تەندروستتر. خواردنی تەندروست لەگەڵ وەرزشێکی گونجاو دەتوانێت منداڵان لە قەڵەوی و ئاڵۆزییە تەندروستییەکان بپارێزێت( 3)

لەلایەن دکتۆر عارف ڕەمەزان،

دکتۆرا لە پزیشکی منداڵان

سەرچاوەکان:

1. Foods and Drinks to Avoid or Limit. Center for Disease Control and Prevention July 2021.
2. Foods to avoid giving babies and young children. NHS England 2018
3. Oswalt A. et al. Early Childhood Food and Nutrition Conclusion. Child Development & Parenting: Early