ژەهر و ماددە زیانبەخشەکان
جا حەبی ڕەنگاوڕەنگ بێت لەسەر جلوبەرگەکە یان ماددە کیمیاییەکانی ژێر حەوزەکە، منداڵانی ساوا دەتوانن تووشی ژەهر و ماددەی زیانبەخش بن لەناو ماڵەکانمان. بزانە چی دەکەیت بۆ پاراستنی سەلامەتی منداڵەکانت و ڕێگریکردن لە ڕووداوەکان
هەندێک لەو ڕووداوانەی کە منداڵان تێیدا بەشدارن، ڕووداوەکانی ژەهراویبوونن. ئەو منداڵانەی کە تەمەنیان لە نێوان ۳ بۆ ٤ ساڵدایە ناتوانن جیاوازی بکەن لە نێوان ئەوەی کە لەوانەیە شیرینیەکی سەرنجڕاکێش و تامدار بێت و دەرمانێکی بەهێز لە شێوەی حەبدا بێت. بە هەمان شێوە، شلەیەکی ژەهراوی لە کۆگایەکی پلاستیکیدا لەوانەیە وەک شەربەتی میوەیەکی سەرنجڕاکێش دەرکەوێت. لەبەر ئەم هۆکارە، پێویستە دایک و باوکان هەمیشە دڵنیابن لەوەی کە ماددە ژەهراوییەکان بە باشی لە دەستگەیشتنی منداڵەکانیان دووردەخەنەوە.
چی بکەم ئەگەر منداڵەکەم ماددەیەکی خراپی خواردبێت؟
ئەگەر منداڵەکەت شتێکی ژەهراوی بخوات، پێویستە بە خێرایی کار بکەیت بۆ کەمکردنەوەی مەترسی برینداربوون. یەکەم کردارەکانت دەبێت:
- وا لە منداڵەکەت بکە هەر ماددەیەکی پاشماوە فڕێ بدات کە لەوانەیە لە دەمیدا بێت
- هەر یەکێک لە ماددە قووتنەدراوەکە بجوڵێنە لە دەرەوەی گەیشتن
- نمونەیەک لە ماددەکە بهێڵەوە بۆ مەبەستی ناسینەوە (یان دەفرەکە)
- پەیوەندی بکە بە خزمەتگوزارییەکانی فریاکەوتن – ئەگەر زانیاریت هەیە دەربارەی ماددەکە چییە، ئاگاداریان بکەرەوە، چونکە دەتوانن ئەم زانیارییانە بگوازنەوە بۆ ناوەندی ژەهراوی ناوخۆیی یان بەشی فریاکەوتن.
چی دەبێت ئەگەر منداڵەکەم دەرمانی خواردبێت کە بۆی نەنووسراوە؟
ئەگەر منداڵەکەت حەبی زۆر خواردووە و بۆی نەنوسراوە، دەبەت دەفرەکە هەڵبگریت بۆ ئەوەی زانیاری پێویست بدەیت بۆ نموونە ناوی دەرمانەکە و ژەمەکەی بۆ دەستەی پزیشکی. ئەگەر بیرۆکەیەکت هەیە لەسەر ئەوەی چەند حەب لەناو بوتڵەکەدا هەبووە، دەتوانیت ژمارەی ئەو حەبانە بخەمڵێنیت کە منداڵەکەت دەیتوانی خواردبێتی بە ژماردنی ئەوەی ماوەتەوە لە بوتڵەکەدا.
نیشانەکانی ژەهراویبوون چین؟
نیشانەکانی ژەهراویبوون بریتین لە:
- سەختی هەناسەدان
- ئازاری قوڕگ
- سوتاندنی دەم یان لێو
- لەرزین
- خەواڵوویی
- بێئاگایی
ئەگەر تێبینی هەر یەکێک لەمانەی سەرەوە دەکەیت، پێویستە خزمەتگوزارییەکانی فریاکەوتن ئاگادار بکەیتەوە کە لەوانەیە تۆ لەسەر هێڵەکە بهێڵێتەوە بۆ ئەوەی یارمەتیت بدات لە پاراستنی سەلامەتی منداڵەکەت.
ئەمانە مەکه هەوڵبدە منداڵەکەت ڕشانەوە بکات، وەک ئەوەی ماددەیەکی ژەهراوی خواردبێت، وایان لێبکات کە ڕشانەوە ببێتە هۆی برینداری زیاتر بە گەڕاندنەوەی ماددە سووتاوەکە بۆ ناو قوڕگ و دەمیان.
چی دەبێت ئەگەر منداڵەکەم ژەهراوی بێت لەسەر پێستی؟
هەموو جل و بەرگێک لاببە و ناوچەی پێست بە ئاوی گەرم بشۆ. ئەگەر پێستەکە سووتاوە یان گڕی گرتووە، بەلایەنی کەمەوە بۆ ماوەی ۱۵ خولەک بەردەوام بە لە شوشتن و پەیوەندی بکە بە پزیشک یان ژمارەی فریاکەوتن بۆ یارمەتی پزیشکی بەپەلە.
چی دەبێت ئەگەر منداڵەکەم شتێکی ژەهراوی لە چاوەکانیدا بکات؟
لە حاڵەتی ئەوەی منداڵەکەت شتێک لە چاویدا بکات، پێویستە دەستبەجێ چاوی بە ئاوی گەرم بشۆیت و ڕێگری بکەیت لەوەی دەست لە ناوچەکە بدات. لەوانەیە ئەمە قورس بێت، چونکە لەوانەیە منداڵەکەت زۆر دڵتەنگ و دوودڵ بێت لەوەی چاوی لە ئاوی ڕۆیشتوو بکاتەوە. کەسێکی پێگەیشتوو دەتوانێت یارمەتیت بدات بۆ پشتگیریکردنی منداڵەکەت ئەگەر بەردەست بێت. چاوی بشۆ بە ڕژاندنی ئاوی گەرم بە نەرمی بۆ بیلبیلەی ناوەوە، لە کاتێکدا منداڵەکەت هاندەدەی چاو تروکاندن بکات. بۆ ماوەی ۱۵ خولەک بەردەوام بە لە شۆردن و پاشان پەیوەندی بکە بە پزیشک یان ژمارەی فریاکەوتن بۆ یارمەتی پزیشکی.
چی دەبێت ئەگەر منداڵەکەم بە دووکەڵی ژەهراوی هەناسە بدات؟
ئەگەر منداڵەکەت تووشی هەڵمی ژەهراوی بووە، پێویستە بە زووترین کات بیانبەیتە هەوای پاک. ئەگەر هەناسەیان نەدا، پێویستە یارمەتی وەربگریت ئەگەر بە تەنها بیت و پاشان دەستبەجێ دەست بکە بە زیندووکردنەوەی دڵ (CPR). ئەگەر کەسێکی تر بەردەست بوو، داوایان لێ بکە پەیوەندی بە خزمەتگوزارییەکانی فریاکەوتن بکەن. ئەگەر بە تەنیایت، بۆ ماوەی یەک خولەک CPR ئەنجام بدە و پاشان پەیوەندی بکە بە کارپێکەری فریاکەوتن بۆ یارمەتی پزیشکی. دەستبەجێ بەردەوامبە لە CPR و بەردەوامبە تا ئەو کاتەی یارمەتی دەگات یان منداڵەکەت دەست دەکات بە هەناسەدان بە تەنها.
ئەگەر منداڵەکەت تووشی دووکەڵی ژەهراوی بووە بەڵام پێناچێت کاریگەری لەسەر بووبێت، پەیوەندی بکە بە پزیشکەکەت یان ژووری فریاکەوتن لە نەخۆشخانەکەت بۆ ئەوەی باس لەوە بکەیت کە ئایا پێویستی بە چاودێری پزیشکی هەیە.
چۆن ڕێگری لە ژەهراویبوون بکەم؟
زیاتر لە نیوەی هەموو حاڵەتەکانی ژەهراویبوون لەنێو منداڵانی خوار تەمەن شەش ساڵدا ڕوودەدات، لە هەر دە حاڵەتدا نۆ حاڵەت لە ماڵەوە ڕوودەدات. باوترین ژەهرەکانی ماڵەوە بریتین لە کەلوپەلی پاککردنەوە، دەرمان، کەلوپەلی جوانکاری، بەرهەمەکانی چاودێری کەسی و ڕووەکەکان. بۆ ئەوەی بە شێوەیەکی کاریگەر ماڵەکەت لە ژەهر بپارێزی ، پێویستە:
- هەموو ژەهرەکانی ماڵەوە لە ژێر قوفڵ و کلیل و لە دەرەوەی دەستی منداڵەکەت بپارێزە.
- هەرگیز بەرهەمە زیانبەخشەکان لە هەمان شوێنی خەزنکردنی خۆراکدا خەزن مەکە
- دەرمان بکڕە لەگەڵ کڵاوی بەرگری منداڵ و دەرمانەکە لەگەڵی تێکەڵ مەکە.
- هەرگیز ماددە زیانبەخشەکان مەخەنە ناو هیچ کۆگایەک کە لەوانەیە شتێکیان تێدابێت بۆ خواردن و خواردنەوە وەک بوتڵی سۆدای بەتاڵ.
- سەرپەرشتی منداڵەکەت بکە لە بەکارهێنانی کەرەستەی ژەهراوی وەک ڕەنگ، سیکۆتین و شتی تر. چونکە دەکرێت ئەمانە ئەگەری ژەهراویبوون بن بەوەی کە بۆ دەمیان بیبەن یان بیمژن.
- زیاتر ئاگاداری منداڵەکەت بە ئەگەر تووشی ژەهراویبوون بوو یان پێشتر تووشبووە، چونکە لەوانەیە دووبارە تووشببنەوە.
بابەتە تایبەتەکان
چاودێری گەشەی منداڵەکەت بکە
کێشی منداڵەکەت بەراورد بکە لەگەڵ منداڵانی تری هاو تەمەنی
پێوئستت بە ئامۆژگاری هەیە؟
تیمی پسپۆڕانمان ئامادەن بۆ وەڵامدانەوەی پرسیارەکانتان و پشتگیریتان دەکەن لە کاتی گەشتی دووگیانی بۆ لێدانی منداڵ بۆ زانیاری زیاتر و ئامۆژگاری پەیوەندیدار، تکایە پەیوەندیمان پێوە بکەن لە نێوان کاتژمێر ٩ی بەیانی-٥ی ئێوارەی یەکشەممە تا پێنجشەممە.